W dobie rosnącej popularności blogów kulinarnych i mediów społecznościowych wielu twórców i kucharzy zastanawia się, czy ich przepis kulinarny jest chroniony przez przepisy prawa autorskiego. Analiza tej kwestii pozwala zrozumieć, jakie elementy przepisów kulinarnych mogą podlegać ochronie prawnej. Jako radca prawny przedstawiam poniżej kilka wskazówek na ten temat.
PRZEPIS KULINARNY A PRAWO AUTORSKIE
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych ochronie podlegają utwory, które są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Jednak na tym sprawa się nie kończy. Spod ochrony prawa autorskiego wyłączone są odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania. Prosty przepis kulinarny, który składa się z listy kilku składników i technicznej instrukcji przygotowania, będzie potraktowany prawdopodobnie jako procedura lub metoda. Oznacza to, że nie będzie podlegać ochronie prawnoautorskiej.
Każdy z nas na pewno posiada w swoich domowych zbiorach przepisów jakiś przepis kulinarny np. na ciasteczka, który dała mu mama lub babcia. Czy taki przepis będzie chroniony przez prawo autorskie? Jest to wątpliwe. Inaczej może być w przypadku złożonych przepisów kulinarnych. Generalnie sam smak potrawy co do zasady nie podlega ochronie prawa autorskiego ze względu chociażby na trudność w jego zidentyfikowaniu. Jednak niektórzy podejmują próby zarejestrowania smaku jako znaku towarowego. To jest z kolei bardzo skomplikowane z uwagi na wymogi przedstawienia takiego znaku towarowego w rejestrze znaków towarowych. Znak musi być bowiem przedstawiony w sposób m.in. jasny, precyzyjny, zrozumiały i trwały. Jest to część tzw. kryteriów Sieckmana wynikające z unijnego orzeczenia.
KIEDY PRZEPIS KULINARNY MOŻE BYĆ CHRONIONY?
Przepis kulinarny to nie tylko prosta lista składników i instrukcja wykonania. Czasami przepisy są rozbudowane i zawierają dodatkową treść, zwłaszcza przy aktualnej aktywności blogerów kulinarnych. Ochronie może podlegać sposób wyrażenia przepisu kulinarnego, jeśli oczywiście posiada on twórczy i indywidualny charakter. Tak może być w przypadku, gdy przepis zawiera ciekawy opis przygotowania danej potrawy, osobiste komentarze autora, ewentualnie jakieś powiedzonka czy unikalne sformułowania charakterystyczne dla autora przepisu. Przepis kulinarny niejednokrotnie zawarty jest w książce kucharskiej, która jako całość zasadniczo podlega ochronie prawa autorskiego.
CZY ZDJĘCIA POTRAW PODLEGAJĄ OCHRONIE PRAWA AUTORSKIEGO?
Tutaj wracamy do tematyki ogólnej ochrony fotografii, które jako utwory mogą być chronione prawem autorskim. Zdjęcia przyrządzanych potraw mogą być przejawem działalności twórczej, mogą więc podlegać ochronie prawa autorskiego, jeśli spełniają kryteria oryginalności i indywidualności. Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Proste zdjęcie niekoniecznie musi mieć charakter twórczy. Z kolei takie przedstawiające odpowiednią kompozycję, odpowiednio „obrobione” w dostępnych programach może być potraktowane jako utwór. Nie ma większego znaczenia, czy fotografia zrobiona została za pomocą smartfona czy profesjonalnego aparatu fotograficznego. Możliwości techniczne takich urządzeń bywają porównywalne, a istotny jest i tak wkład twórczy autora. Jeśli fotografia chroniona jest prawem autorskim to do jej legalnego wykorzystania na swoim blogu należałoby uzyskać licencję od autora fotografii.
Osobną kwestią pozostaje ochrona fotografii potraw stworzona za pomocą rozwiązań generatywnej sztucznej inteligencji. Ze względu na brak stworzenia obrazka przez człowieka wyklucza się w większości przypadków możliwość ochrony takiego obrazka na gruncie prawa autorskiego. Aczkolwiek różne bywają poglądy w tym temacie.
Jak widzisz ochrona prawnoautorska przepisu kulinarnego nie jest z góry przesądzona. Proste przepisy kulinarne, zawierające krótkie zestawienie składników i opis procedury, nie podlegają co do zasady ochronie. Ewentualnie twórcze i oryginalne opisy ujęte w przepisie, zdjęcia potraw, unikalne sposoby prezentacji czy przedstawienia potraw mogą podlegać takiej ochronie. Warto więc zadbać o to, aby publikowane treści kulinarne posiadały indywidualny i oryginalny charakter. Wtedy zapewne są większe szanse na udowodnienie, że korzystają z ochrony prawa autorskiego.
W razie potrzeby pomocy prawnej zapraszam do kontaktu z kancelarią. Warto przemyśleć odpowiednią strategię ochrony własności intelektualnej.
*Photo by Alyson McPhee on Unsplash.
